W kontekście seriali słowo pilot nie ma nic wspólnego z lotnictwem. Wbrew pozorom nie chodzi też o pilota do telewizora. O czym więc mowa?

PILOT SERIALU, nazywany również odcinkiem pilotażowym, odcinkiem pilotowym albo odcinkiem pilotującym, to zwykle pojedynczy epizod serialu telewizyjnego, w którego realizację dana stacja zamierza zainwestować. Jest odcinkiem stworzonym na próbę, by sprawdzić zainteresowanie widowni. To właśnie zaciekawienie odbiorców pilotem często przesądza o tym, czy stacja zaangażuje się w produkcję i emisję danego tytułu. Czy dostrzeże w nim szansę na zarobek.

W momencie powstawania pilot ma być poligonem doświadczalnym do oceny, czy dana seria spodoba się widzom i przyniesie zamierzony zysk. Jest zatem epizodem testowym, wczesnym krokiem w rozwoju konkretnej produkcji i osiągnięcia przez nią celów zarówno komercyjnych, jak i artystycznych. W przypadku serialu, który zyskał zainteresowanie i został doceniony, pilot zazwyczaj staje się pierwszym odcinkiem wyemitowanym pod własnym tytułem. Właśnie w nim rozpoczyna się historia, prezentowani są bohaterowie, poznajemy czas i miejsce akcji.

Sieci telewizyjne za pomocą pilotów ustalają, czy dany pomysł uda się z powodzeniem zrealizować. Sprawdzają też, czy koszt wyprodukowania kolejnych odcinków będzie uzasadniony. Piloty można traktować jak prototypy danych seriali, dlatego że w gotowych, ostatecznie wyemitowanych produkcjach wiele elementów często ulega zmianie. Tylko część odcinków pilotażowych odnosi sukces i przechodzi do etapu realizacji całej serii. Większość pilotów nigdy nie zostaje wyemitowana, jeżeli epizod nie przeszedł testów i nic nie wskazuje na to, że będzie w stanie sprzedać swój pomysł na opowieść.

Co ciekawe, nie każdy serial rozpoczyna się odcinkiem pilotażowym. Zdarza się też, że pilot kręcony jest razem z pierwszym sezonem i po prostu wprowadza do danej opowieści. Nie służy wówczas mierzeniu zainteresowania widzów.

Kilka słów o tym, jak powstaje pilot serialu

Próbne epizody realizowane są na potrzeby różnych telewizji, w rozmaitych krajach, lecz na największą skalę dzieje się to w Stanach Zjednoczonych. Każdego lata przodujące amerykańskie sieci telewizyjne – FOX, The CW, ABC, NBC i CBS – otrzymują od reżyserów i scenarzystów około 450-500 wiadomości z pomysłami na nowe programy. Jesienią odpowiadają na 1/5 zgłoszeń, żądając gotowych scenariuszy. Na początku kolejnego roku każda ze stacji zamawia ok. 20 odcinków pilotażowych. Aktorzy z Ameryki i z całego świata przyjeżdżają do Hollywood na przesłuchania do ról. Castingi trwają do wiosny. W tym czasie rekrutuje się też ekipy produkcyjne.

Castingi do seriali są długotrwałym procesem. Aktorzy konkurują ze sobą, starając się przekonać wszystkich, że to właśnie ich warto obsadzić. W przypadku Przyjaciół szefowa castingów, Ellie Kanner, musiała przejrzeć ponad tysiąc ujęć przedstawiających kandydatów do głównych ról. Wezwała 75 aktorów do każdej z nich na przesłuchanie, następnie zaprezentowała niektórych twórcom serialu. Z tej grupy wyłoniono kilku kandydatów na ponowne przesłuchanie dla dyrektorów Warner Bros. Television. Oni z kolei wybrali ostateczną grupkę na przesłuchanie dla kadry kierowniczej NBC, decydującej o zakupie pilota Przyjaciół.

Po etapie castingu ekipa złożona z reżysera, scenarzystów i innych filmowców tworzy odcinek pilotażowy, licząc, że dana sieć się nim zainteresuje. Po wyprodukowaniu pilotów materiał zostaje zaprezentowany włodarzom studiów i sieci telewizyjnych, w niektórych przypadkach również publiczności. W tym momencie odcinek pilotażowy jest poddawany wieloaspektowej ocenie pod kątem przejścia od jednego epizodu do pełnoprawnej serii. Wykorzystując informacje zwrotne i opinie kierownictwa, sieć wybiera od 4 do 8 pilotów, które doczekają się całego serialu.

Nową serię prezentuje się na corocznych targach branżowych wiosną, gdzie seriale dodawane są do harmonogramów emisji w nadchodzącym sezonie jesienno-zimowym. Podczas prezentacji produkcja wyświetlana jest potencjalnym reklamodawcom. Szanse na przetrwanie nowych seriali powstałych po zaakceptowaniu pilota są dość niskie – średnio tylko jeden lub dwa z nich doczekają się więcej niż jednego sezonu.

Rodzaje pilotów

Pilot standardowy przechodzi trzy etapy – prezentację, transmisję i wielokrotną emisję.

Zdarza się, że stacje telewizyjne zamawiają prezentację pilota, jeżeli zrealizowanie całego odcinka okazuje się zbyt kosztowne. W zależności od charakteru potencjalnej serii prezentacja pilotażowa to jednodniowa sesja zdjęciowa. Daje ona ogólny zarys pomysłu na serial i dostarcza nieco informacji o jego planowanym wyglądzie. Prezentacje trwają maksymalnie 10 minut.

W niektórych przypadkach stacje telewizyjne zamawiają kilka wersji pilotów, aby ocenić, jak dany program wyglądałby z konkretnymi modyfikacjami.

Odcinki pilotażowe zwykle emitowane są jako pierwsze odcinki seriali. Najczęściej przedstawiają widzom bohaterów i ich świat. Niekiedy seria po stworzeniu pilota ulega tylu zmianom, że jego transmisja mija się z celem. W takich przypadkach odcinek pilotażowy kręci się ponownie i przekształca tak, by pasował do reszty epizodów w serii. Przykład? Większość oryginalnego pilota Star Treka została przemontowana i włączona do dwuczęściowego epizodu „Menażeria”. Jeśli sieć zamówi dwugodzinny odcinek pilotażowy, zwykle emituje go jako film telewizyjny,  by odzyskać część kosztów, nawet jeśli później nie zdecyduje się na zamówienie całego programu.

Większość pilotów telewizyjnych jest emitowana dwukrotnie. Zazwyczaj dzieje się to we wrześniu i grudniu. Niektóre stacje nadają je więcej niż dwa razy.  

Przykładami pilotów emitowanych trzykrotnie są:

• Żona idealna (The Good Wife) – pierwsza emisja przyciągnęła 13,7 miliona widów, druga – 5 milionów, a trzecia 6.9 miliona.
• Biuro (The Office) – pierwsza transmisja osiągnęła oglądalność na poziomie 11,2 miliona, druga – 3,4 miliona, a trzecia – 4,2 miliona.
• Hoży doktorzy (Scrubs) – pierwsze wyświetlenie pilota zainteresowało aż 15,4 miliona oglądających, drugie – 10 milionów, a trzecie 6,5 miliona.

Pilot Zagubionych (Lost) został wyemitowany pięciokrotnie, a Gotowych na wszystko (Desperate Housewives) czterokrotnie.

Wszystkie dane dotyczą transmisji w amerykańskiej telewizji.

Demo – od połowy lat 90. producenci i sieci telewizyjne coraz częściej stosują taśmy prezentacyjne zwane „demo”, zamiast zamawiać pełnometrażowe piloty. Zazwyczaj są one krótsze niż standardowy odcinek. Ogranicza się w nich wykorzystanie oryginalnych planów zdjęciowych i elementów post produkcyjnych. Chodzi w nich przede wszystkim o to, by zaprezentować obsadę i historię. 

Przykłady popularnych seriali sprzedanych dzięki przesłaniu demo:

• W garniturach (Suits)
• Buffy: Postrach wampirów
• Czarodziejki
• Pogoda na miłość (One Tree Hill)
• U nas w Filadelfii

Backdoor pilot to odcinek istniejącego serialu, cieszącego się dużą popularnością, w którym występują przyszli bohaterowie dopiero powstającej nowej produkcji. Jego celem jest przedstawienie tych postaci publiczności, zanim twórcy zadecydują, czy zrealizują spin-offy z ich udziałem.

Niezamierzony pilot to z kolei przypadek, gdy w innym serialu lub innym medium pojawił się pomysł czy nawet historia, która została tak ciepło przyjęta, że przyczyniła się do powstania pełnoprawnej serii. Znanym przykładem są Simpsonowie, zaczynający jako krótkometrażowe komedie emitowane w ramach programu Tracey Ullman Show. Innym przypadkiem nieintencjonalnego pilota jest Miasteczko South Park powstałe jako dwie krótkometrażówki, stworzone przez Treya Parkera i Matta Stone’a na studiach. Druga z nich stała się jednym z pierwszych viralowych filmików opublikowanych w sieci, ostatecznie doprowadzając do powstania niegrzecznego serialu. Również Family Guy był pierwotnie krótkometrażowym filmem zatytułowanym The Life of Larry. Z kolei odcinek Doktora Who, „School Reunion” miał być okazją do ponownego pokazania na ekranie Sarah Jane Smith. Ostatecznie przyczynił się do nakręcenia spin-offowej serii Sarah Jane Adventures.

Najlepiej ocenione piloty

Poniżej zaprezentuję seriale, których odcinki pilotażowe cieszyły się dużą oglądalnością i odniosły ogromny sukces.

Lista wyjątkowo popularnych pilotów:

• Miasteczko Twin Peaks – 34,6 miliona widzów. Reszta odcinków serialu była kręcona znacznie później niż pilotażowy. Właśnie dlatego Audrey ma w nich inną fryzurę niż w pierwszym epizodzie;
• Pełna chata – 31,3 miliona widzów;
• Roseanne ­– 30,8 miliona widzów;
• Frasier – 28.1 miliona widzów.

Czy macie swoje ulubione piloty? Pierwsze odcinki serii, które szczególnie zapadły Wam w pamięć? A może takie, które od pierwszych minut Was kupiły? Dajcie znać w komentarzach!

A tutaj ciekawy film o tworzeniu pilotażowego odcinka Breaking Bad: