Flashback i flashforward – co to takiego? Serialowy słownik

}

Data: 17 maja 2021

a

Kategorie: Słownik

Flashback i flashforward to techniki pojawiające się zarówno w kinematografii, jak i literaturze. Na pierwszy rzut oka mogą wydawać się pojęciami nie do końca zrozumiałymi, jednak coraz częściej pojawiającymi się w popkulturze. Nie obawiajcie się, na pewno nie raz zetknęliście się z jednym lub drugim podczas oglądania filmu czy serialu, nie zdając sobie sprawy, że zabiegi te mają określone nazwy.

A więc po kolei.

Flashback, czyli powrót do przeszłości

Słowo flashback ma swój polski odpowiednik, a jest nim retrospekcja. Czym w takim razie jest retrospekcja? Już spieszę z wyjaśnieniem.

Zagłębiając się w teorię, oto jak słowo retrospekcja definiuje słownik PWN: „wprowadzanie do utworu literackiego lub filmu wydarzeń poprzedzających właściwą akcję”. I jak? Nie wydaje się to zbyt skomplikowane. I wcale takie nie jest.

Jak wynika to z powyższej definicji, retrospekcje są zabiegami wprowadzanymi do filmu, aby wypełnić bieżącą fabułę kluczowymi treściami wynikającymi z wcześniejszych wydarzeń.

flashback, flashforward

Często w określonych produkcjach telewizyjnych celem twórcy jest nie tylko przedstawienie teraźniejszych wydarzeń, wysiłku, jaki postać musi włożyć w rozwiązanie napotkanego problemu, kluczowego dla całej fabuły, ale też zaprezentowanie widzom jak ten problem w ogóle powstał, jak bohater znalazł się w obecnej sytuacji, jakie kierowały nim intencje. Retrospekcje pojawiają się, gdy twórcy filmu bądź też serialu postanawiają wstawić szczegóły z przeszłości bohatera, aby dostarczyć niezbędnych informacji o fabule lub konkretnym wątku, a także umożliwić widzom wgląd w motywację postaci.

Retrospekcje mogą pokazywać kluczowe sceny z dzieciństwa czy innego okresu z przeszłości bohatera, lub też inne wspomnienia, które ujawniają nieznane dotąd cechy charakteru lub dylematy postaci, jak również wydarzenia mające wpływ na obecną sytuację rozgrywającą się na ekranie. Bohater może nagle przypomnieć sobie zdarzenie z przeszłości, które wyzwala retrospekcję lub może ona po prostu wystąpić bez ostrzeżenia.
Retrospekcje pełnią zatem istotną rolę w narracji filmowej. Stanowią tło dla głównych wydarzeń, a co więcej, mogą nawet wpłynąć na nasz odbiór postaci, zmieniając naszą opinię o konkretnym bohaterze.

Zostawmy więc retrospekcje tam, gdzie ich miejsce – w przeszłości. Teraz pora, by powiedzieć kilka słów o drugim z naszych pojęć.

Flashforward, czyli skok w przyszłość

Słowo flashforward również może pochwalić się swoim polskim odpowiednikiem, który brzmi futurospekcja.

Futurospekcję można zdefiniować jako technikę narracyjną, występującą zarówno w literaturze jak i kinematografii, której celem jest przedstawienie wydarzeń z przyszłości. Jest więc przeciwieństwem omówionej wcześniej retrospekcji.

Futurospekcja ma miejsce, gdy przed naszymi oczami rozgrywa się jakieś wydarzenie, które jeszcze się nie wydarzyło w obecnym czasie narracji. Dostarcza wskazówek dotyczących tego, co wydarzy się później w historii. Futurospekcja pokazuje, co przyszłość ma w zanadrzu, nawet jeśli widz może jeszcze nie mieć wystarczającej ilości informacji, aby nadać sens temu szczegółowi. Futurospekcja nie powinna jednak malować pełnego obrazu tego, co ma nadejść, a jedynie częściowo ujawniać przyszłe wydarzenia.

ZOBACZ TEŻ  Najlepsze seriale z tajemnicą - top 10 produkcji
post apo

Technikę tę stosuje się znacznie rzadziej niż omówioną wcześniej retrospekcję. Wynika to z tego, że większość produkcji stara się nie ujawniać niczego na temat przyszłości, opierając się na pragnieniu widza, aby zobaczyć przebieg wydarzeń. Zatem futurospekcje mają w sobie coś, co na pierwszy rzut oka można określić mianem minusa, a mianowicie w pewnym stopniu mogą one zmniejszyć napięcie u widza.

O co tu chodzi? Oznacza to, że nawet, gdy w czasie właściwej akcji filmu dzieje się coś zaskakującego, budzącego grozę, widz wie, że na przykład konkretny bohater nie zginie, gdyż został przedstawiony w futurospekcji. Z drugiej strony futurospekcja może zadziałać tutaj na korzyść produkcji. Znając dalsze losy pewnych postaci, widz zostaje zaintrygowany i ostudzone wcześniej napięcie może znowu dać o sobie znać, ponieważ teraz w widzu budzi się chęć podążania za historią zanim ona nastąpi, chęć poznania, jak do tego doszło.

Jak odróżnić retrospekcję i futurospekcję od bieżącej akcji?

Żeby nie zagubić widza, zarówno retrospekcje (flashback), jak i futurospekcje (flashforward) mogą być w pewien sposób zaznaczone w produkcji. Nie ma na to jednej metody, sposobów może być mnóstwo.

W większości przypadków to, że mamy do czynienia z przeskokiem w czasie w konkretnym momencie wynika z kontekstu dramatycznego. Na przykład postać może odnosić się do przeszłej sytuacji – wtedy przed naszymi oczami ukazuje się to wydarzenie, które bez problemu rozpoznajemy jako retrospekcję. Zdarza się, że retrospekcji, a nawet futurospekcji – o czym się zaraz przekonamy – towarzyszy narracja postaci, co jeszcze bardziej ułatwia nam zorientowanie się w czasie.

Na przykład w filmie pod tytułem „Sherlock Holmes” z Robertem Downeyem Jr. w roli głównej występuje scena zawierająca pewnego rodzaju futurospekcję, która nie wybiega daleko w przyszłość, a poprzedza właściwą akcję zaledwie o kilka chwil. Mowa tu o scenie walki, w której Sherlock jest w stanie odczytać scenariusz, przewidzieć dokładnie, co ma się wydarzyć i działać zgodnie z nim, aby pokonać przeciwnika. Futurospekcja jest tutaj zaprezentowana w zwolnionym tempie, z głosem bohatera jako narratora analizującym każde działanie, a następnie jeszcze raz zostaje przedstawiona owa sekwencja wydarzeń, jednak już w czasie rzeczywistym, tak jak Sherlock to przewidział. Opisaną scenę przedstawia poniższe video:

Scenarzyści zazwyczaj dodają subtelne wskazówki na początku retrospekcji, aby pomóc widzowi zorientować się w całej narracji. Takimi wskazówkami może być coś, czego postać nie jest jeszcze świadoma lub czego jeszcze nie zrobiła, a my jako widzowie doskonale zdajemy sobie z tego sprawę, więc jesteśmy w stanie rozpoznać, że mamy do czynienia z retrospekcją.

ZOBACZ TEŻ  Cameo - Serialowy słownik

Czasami bohater może odnieść się do konkretnego miejsca, w którym odbyło się pewne wydarzenie w przeszłości lub, w przypadku futurospekcji, ma ono dopiero nastąpić, co sprawia, że przeskok w czasie nie jest trudny do zidentyfikowania. Jeśli jednak na podstawie odniesienia nie jest to oczywiste, może temu towarzyszyć napis mówiący na przykład „5 lat wcześniej” lub analogicznie – „5 lat później”.

W zależności od tego jak daleko w czasie trzeba przeskoczyć, postacie mogą nieznacznie zmienić swój wygląd, jak ubrania, włosy, itp., aby wyglądały młodziej lub starzej – w zależności od tego, czy mamy do czynienia z retrospekcją czy futurospekcją.

Przejściu do retrospekcji mogą także towarzyszyć pewne efekty wizualne bądź dźwiękowe, takie jak jasny błysk, efekt falującego ekranu czy też np. odgłos szelestu czy szumu. Ponadto w niektórych produkcjach, aby oddzielić retrospekcję od głównej narracji, stosuje się takie zabiegi jak wyblakłe kolory, rozmycie ruchu, czy pogłos towarzyszący dialogowi.

Poniżej przedstawiamy przykład zaprezentowania retrospekcji w serialu „Zagubieni”:

Jak zauważyliśmy, a raczej usłyszeliśmy w powyższym filmiku, retrospekcję poprzedził efekt dźwiękowy w postaci dość długotrwałego szumu. Efekt ten jest charakterystyczny dla wprowadzania retrospekcji w tym serialu. Dzięki takiemu zabiegowi, jeszcze w momencie trwania bieżącej akcji słyszymy charakterystyczny „szum”, będący zapowiedzią, że cokolwiek za moment nastąpi, będzie retrospekcją.

Flashback i flashforward w znanych produkcjach telewizyjnych

Jednym z najbardziej znanych przykładów produkcji, w której kluczową rolę odgrywają retrospekcje, a jak się okazuje w późniejszych sezonach – również futurospekcje – jest przytoczony już wcześniej serial „Zagubieni”. Twórcy serialu przyzwyczaili widzów do regularnego śledzenia wydarzeń z przeszłości bohaterów za pomocą wplatania retrospekcji do głównej fabuły. Jednak od finału trzeciego sezonu serial przedstawia widzom nie przeszłe, a przyszłe losy poszczególnych bohaterów. Często dopiero po jakimś czasie widz serialu jest w stanie określić, czy dany „przebłysk” jest retrospekcją czy futurospekcją.

Inne produkcje, w których pojawiają się retrospekcje i/lub futurospekcje to między innymi:

  • Breaking bad
  • Sposób na morderstwo
  • Sześć stóp pod ziemią
  • Arrow
  • Dawno, dawno temu

Flashback i flashforward lub, jak już wiemy, retrospekcje i futurospekcje stanowią niezwykle użyteczne zabiegi narracyjne stosowane przez twórców filmów, seriali, czy literatury. Przede wszystkim dostarczają widzom cennych informacji o postaciach, czy wydarzeniach, a sprawnie wplecione w fabułę produkcji znacznie podnoszą jej walory, sprawiając że nie jest ona monotonna, a wręcz bardziej intrygująca.

Flashback i flashforward to nie wszystko. Zajrzyj też do naszych innych pojęć w serialowym słowniku.

DOŁĄCZ DO DYSKUSJI I SKOMENTUJ

0 komentarzy

Wyślij komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *