Dziś bierzemy na tapetę najpopularniejszą pieśń Siedmiu Królestw, bez której nie może się obejść żadna udana biesiada. Słychać ją było w karczmach, na traktach, weselach i zabawach, na Północy i na Południu – jest skoczna, wesoła, lubiana zarówno przez gmin, jak i możnych. Podobno była to ulubiona pieśń króla Roberta Baratheona. Zabawna historia niedźwiedzia spotykającego na swojej drodze piękną dziewczynę podbiła serca mieszkańców świata George’a R. R. Martina – czy podbije również Wasze? Zapraszam na kolejną odsłonę cyklu Co słychać w Westeros.

W Grze o tron odniesienia do tej pieśni pojawiają się parokrotnie. Najwyraźniejszym jest 7. odcinek 3. sezonu, zatytułowany nie inaczej jak The Bear and the Maiden Fair. W nim widzimy więzioną w Harrenhall Brienne, która zmuszona jest „odegrać” słynną scenę z popularnej piosenki, ku uciesze żołnierzy z Północy. Sama, prześmiewczo zostaje obsadzona w roli urokliwej dziewicy, a na spotkanie jej wychodzi prawdziwy niedźwiedź. Kilka odcinków wcześniej za to słyszymy, jak piosenkę śpiewają przeprawiający się przez las żołnierze spod sztandaru Boltonów. W ścieżce dźwiękowej do serialu utwór wykonał amerykański zespół The Hold Steady. Fani również długo nie czekali ze swoimi interpretacjami – w przeciwieństwie do Deszczów z Castamere, Niedźwiedź… nie ma jednej, mocno określonej melodii i może być wykonywany na wiele sposobów, byle skocznie i z energią! Ciekawostką jest, że powstała też polska wersja tej pieśni, za którą odpowiada Marcin Gąbka, autor tomiku Wiersze lodu i ognia.

sł. George R.R. Martin, Nawałnica Mieczy, Zysk i S-ka, 2002
tł. westeros.pl

Historia jest prosta, wręcz banalna. Pewien niedźwiedź wraz z trzema chłopcami i kozą wyruszają na jarmark. Tam spotyka uroczą dziewczynę, która kusi go swymi włosami barwy miodu. Głodny zwierz nie mogąc się oprzeć, podchodzi do owej panny i zaczyna zlizywać miód z jej włosów. Ta przestraszona, mówi napastliwemu niedźwiedziowi, że go nie chce – chcąc pozostać czysta – i że czeka na dobrego rycerza, lecz ten mimo wszystko porywa ją do tańca. Po pewnym czasie dziewczyna przekonuje się do niedźwiadka – akceptując go z całym jego zwierzęcym inwentarzem – mówiąc, iż on sam jest słodki jak miód, po czym razem odchodzą w dal.

Piosenka skupia się na opisie spotkania dwóch przeciwieństw. Z jednej strony mamy piękną, niewinną dziewicę – z drugiej gwałtownego i impulsywnego, włochatego zwierza. Niedźwiadek wie, że jarmark to nie miejsce dla niego i że zwyczajnie nie pasuje do otoczenia. Jedyne, co go zwabia, to słodka jak ukochany miód dziewczyna. Dziewica również zwraca uwagę na to, że niedźwiadek się dla niej nie nadaje i próbuje go odepchnąć, lecz nadaremno. Kontrast opiera się na różnicy, nieprzystającej do siebie aparycji obu postaci, co w tekście piosenki jest widocznie uwydatnione. Za różnicą w wyglądzie idzie także różnica w zachowaniu i charakterze, co bardzo odpowiada pojęciu średniowiecznej alegorii jako metody literackiej. Nasi bohaterowie mają uosabiać sobą poszczególne cechy (dziewica – piękno, czystość, młodość; niedźwiedź – dzikość, agresja, popędliwość), dlatego można spojrzeć na nich symbolicznie, biorąc w nawias główną narrację. Niedźwiedź to też emanacja energii jaką mężczyzna ujawnia wobec kobiety a cała sytuacja z piosenki pokazuje relacje dwóch sił – kobiecej i męskiej, co nadaje lekko erotyczny, rubaszny wydźwięk całości, która przypomina wprost – opis związku poza małżeńskiego.

W świecie Pieśni lodu i ognia oraz Gry o tron możemy znaleźć relacje odpowiadające poniekąd tej opisanej w piosence. Pierwszym przykładem jest Sansa Stark i Sandor Clegane. Kontrast pomiędzy nimi jest na tyle duży, że bez przeszkód można nałożyć tu kalkę metafory. Rycerz kpiący z kodeksu, lubiący zabijać, ze straszną, poparzoną twarzą – średnio pasujący do wykwintnego, dworskiego krajobrazu, staje naprzeciwko młodej, kwitnącej Sansy. Dziewczynka z początku jest przerażona jego ohydnym wyglądem, boi się też patrzeć na jego poranioną twarz. Ich relacja jest o tyle ciekawa, że paradoksalnie Sandor (np. chroniąc ją podczas zamieszek w Królewskiej Przystani) nieraz lepiej koresponduje z wyobrażeniem dziewczyny o rycerzu niż niejeden dworski kawaler. Z czasem Sansa niczym dziewica z naszej piosenki, przestaje bać się Sandora, a nawet zaczyna odczuwać do niego nić sympatii.

Drugą parą jest Daenerys Targaryen i sir Jorah Mormont. Wielu fanów również tę dwójkę zrównuję z niedźwiedziem i piękną dziewicą. Nie jest tajemnicą, że Jorah od samego początku zachwyca się pięknem młodej księżniczki – herbem Mormontów zaś jest niedźwiedź, co dopełnia ten obrazek. I choć ciężko jednoznacznie zestawić Daenerys z niewinną dziewicą, to ważne, że w oczach Joraha dziewczyna jest bliska ideału, zarówno ze względu na urodę, jak i szlachetne pochodzenie. Natomiast wysoki, postawny Jorah świetnie wpisuje się w postać masywnego zwierzęcia. Sama Daenerys często nazywa Joraha wprost swoim niedźwiedziem.

Trzecim i ostatnim przypadkiem są Brienne z Tarthu i Jaimie Lannister. Przykład tej pary jest nieco bardziej powikłany i niejednoznaczny, gdyż aluzja do Niedźwiedzia i dziewicy cud nie jest tak oczywista, jak w poprzednich dwóch przykładach. Jeśli przyjąć pod kryterium wygląd zewnętrzny obu tych postaci, niewątpliwie to Jaime jest tą bardziej atrakcyjną połową a Brienne, dużym, lekko pokracznym, niepasującym elementem. Brienne, podobnie jak nasz niedźwiadek, zwraca uwagę na swojego towarzysza i obdarza uczuciem. Niemniej jednak to aparycja gra tu pierwsze skrzypce. Natomiast jeżeli spojrzymy na ich cechy wewnętrzne – role zgoła się zamienią. To Brienne jest teraz tą piękniejszą, Jaime za to stanie się odpychający, a z czasem to on jako „niedźwiedź” zacznie zbliżać się do Brienne. Następuje więc w tym kontekście zabawa konwencją.

Trzy pary, jedna historia. Niedźwiedź i dziewica cud – jej forma jak i treść – to opowieść zawierająca w sobie wiele znamion ludowego folkloru i jest mocno związana z kulturą Westeros. Wykorzystanie postaci kobiety i niedźwiedzia pojawia się też w kanonie dawnej literatury. Przykładem niech będzie irlandzka bajka The Brown Bear of Norway, gdzie młoda księżniczka poślubia zaklętego w niedźwiedzia księcia.

Jaką pieśń chcielibyście omówić w następnej części? Dajcie znać w komentarzach.

Przeczytajcie też pierwszą część cyklu Co słychać w Westeros, poświęconą pieśni Deszcze Castamere!