Ostatnia odsłona jednego z największych przebojów Netflixa podzieliła fanów. Jedni narzekali na zbyt dużą liczbę wątków miłosnych, przesadne skupienie się na problemach nastolatków i kulejącą fabułę. Inni ekscytowali się montażowymi sztuczkami, potężną dawką humoru i dynamicznym tempem akcji. Należę do tej drugiej grupy.

3. sezon Stranger Things ma swoje słabe i mocne strony. To jasne. Myślę jednak, że warto podkreślić jedną rzecz: niezależnie od tego, czy serial ponownie zachwycił czy rozczarował, fani wciąż pozostaną mu wierni i wrócą przed ekran, by zobaczyć kontynuację. Dlaczego? Już spieszę z wyjaśnieniem.

Stranger Things przyciąga do siebie z niezwykłą mocą dlatego, że ma przesympatycznych bohaterów, sporo retro-uroku, mnóstwo świetnych pomysłów na tworzenie przerażającego, innego świata, a także przyprawiającą o zawrót głowy liczbę popkulturowych odniesień. Tym ostatnim, szczególnie dla mnie ciekawym, postanowiłam poświęcić kilka artykułów.

Tym razem nie będzie to Powrót do przyszłości (znaczenie tytułu trafnie wyjaśniła Robin, jedna z bohaterek ST), lecz do przeszłości. Cofniemy się w czasie, przyglądając się odwołaniom do kultowych książek i niezapomnianych filmów lat 70. i 80. we wszystkich sezonach, rozpoczynając podróż od ostatniej serii, która miała premierę miesiąc temu. Część cytatów do innych dzieł znalazłam sama, część podpowiedzieli mi internauci. Teraz chciałabym pokazać je Wam. Może zachęcę Was do ponownego obejrzenia serialu i poszukiwań znajomych kadrów? Jeśli, podobnie jak ja, jesteście nerdami i kinomanami, na pewno czeka Was świetna zabawa.

Wystarczy już tego wstępu. Pora prześledzić odniesienia do amerykańskiej popkultury w 3. sezonie Stranger Things. Gotowi do startu?

Uwaga: Spoilery!

Dzień żywych trupów (Day of the Dead) – 1985

W jednej z pierwszych scen pierwszego odcinka Mike – po spędzeniu przemiłych chwil z Jedenastką – udaje się do najnowszej atrakcji Hawkins, centrum handlowego Starcourt Mall, by spotkać się z Willem, Lucasem i Max. Dzieciaki wybrały się do kina na premierę Dnia żywych trupów. Trzecia odsłona serii o zombie, którą zapoczątkowała niezapomniana Noc żywych trupów (1968), została opisana przez swojego reżysera jako „tragedia o tym, jak brak komunikacji międzyludzkiej prowadzi do chaosu i upadku nawet w małym kawałku społeczeństwa”.

https://www.youtube.com/watch?v=dyucU5rtIu8

Kwestia wzajemnego niezrozumienia, będąca tematem filmu George’a Romero, pojawiła się w Stranger Things później, kiedy to trzy grupy – Jedenastka i jej załoga, ekipa z lodziarni i dorośli, prawie do ostatniej chwili nie są w stanie przekazać sobie informacji o TYCH ZŁYCH ROSJANACH i tajemniczym Łupeżcy.

Poza tym, podobnie jak w Day of the Dead, w Stranger Things zwyczajni ludzie zamieniają się w pozbawionych wolnej woli niebezpiecznych napastników.

Radosny konsumpcjonizm (jego symbolem jest Starcourt Mall), a także końcowa walka z potworem, skojarzyły mi się też z innym filmem Romero, Świtem żywych trupów (1978), którego bohaterowie muszą bronić się przed hordami zombie w opustoszałym centrum handlowym.

Beztroskie lata w Ridgemont High (Fast Times at Ridgemont High) – 1982

Bracia Duffer otwarcie przyznali, że komedia Fast Times at Ridgemont High w znacznym stopniu miała wpływ na Stranger Things 3. Elementy filmu przewijają się na ekranie przez cały sezon:

• Centrum handlowe Starcourt wygląda bardzo podobnie do tego z Fast Times;
• Dustin twierdzi, że jego dziewczyna, Suzie, jest nawet bardziej pociągająca niż aktorka Phoebe Cates, która występuje w Fast Times. Reszta dzieciaków traktuje oczywiście jego słowa z niedowierzaniem;
• Głupawy marynarski mundurek, uniform Steve’a pracującego w lodziarni Scoops Ahoy, naśladuje kostium pirata noszony przez Brada Hamiltona (Judge’a Reinholda) w Captain Hook Fish & Chips;
• Steve wpada na wyciętą z tektury Phoebe Cates w wypożyczalni Family Video, a później mówi, że Fast Times to jeden z jego trzech ulubionych filmów. Wspaniała rozmowa rekrutacyjna!

Najbardziej wysmakowane nawiązanie do komedii z Seanem Pennem pojawia się jednak w scenie, gdy Billy, podziwiany przez rozochocone gospodynie domowe, przechodzi w slow motion obok basenu. Wszystkiemu towarzyszy piosenka Cars „Moving in Stereo”. Sekwencja jest odwróceniem słynnej sceny przy basenie z udziałem Phoebe Cates – zamiast dziewczyny w czerwonym bikini widzimy chłopaka ubranego tylko w czerwone kąpielówki. Ten sam utwór, ta sama lokacja. Ten sam efekt. Zobaczcie sami.

Scena z Phoebe Cates, przewińcie do 0:49:

A tutaj scena z Dacrem Montgomerym, najważniejsze zaczyna się od 0:35:

Martwe zło, Martwe zło II, Armia ciemności (The Evil Dead, Evil Dead II, Army of Darkness) – 1981, 1987, 1992

Na ścianie w pokoju Jonathana wisi plakat kultowego filmu Sama Raimiego, Martwe zło. Widzimy go w scenie, w której Nancy spanikowana zrywa się z łóżka i w pośpiechu zbiera się do pracy. Spóźnienie się do biura „Hawkins Gazette” to przecież rzecz niewybaczalna. Kanapki dla przemiłych redaktorów same się nie przyniosą…

Dość już krytykowania manier panów dziennikarzy. Wracam do innych nawiązań do filmów Raimiego w 3. sezonie. W końcowej scenie pierwszego odcinka, zanim Billy został wciągnięty do budynku starej huty przez nieznaną istotę, chwycił za ramę drzwi, żeby się ratować. Wysiłki chłopaka oczywiście okazały się daremne. Billy z krzykiem zniknął w ciemności, podobnie jak Ash (niezawodny Bruce Campbell), wciągnięty przez portal w Army of Darkness.

Nawiązaniem do klasycznej franczyzy horrorów Raimiego, które najmocniej rzuca się w oczy, jest atak Łupieżcy Umysłów na leśną chatkę Hoppera. Już samo miejsce akcji kojarzy się z Martwym Złem (i jego sequelem/remakiem). Innym odwołaniem jest moment, w którym kończyna (?) potwora, odcięta przez Lucasa siekierą, szybciutko odpełza sobie do kryjówki. Przypomina to prześmieszną i wstrętną sekwencję walki Asha z jego złą ręką, a raczej to, jak rąsia uciekała przed głównym bohaterem. Kiedy Twoja ręka zaczyna przed Tobą zwiewać, wiesz, że samotność zaczyna być poważnym problemem ?

Gremliny rozrabiają (Gremlins) – 1984

Kiedy w sklepie dzieciaki próbują pomóc Nastce z jej paskudną raną, za dziewczyną można dostrzec torebki Ziploc z Gizmo. Kto nie lubi tego futrzaka? Więcej Gizmo, więcej Gizmo!

https://www.youtube.com/watch?v=cFjA2nj2Te8

W ST wypchany Gremlin to także jedna z nagród do zdobycia w wesołym miasteczku, które 4 lipca tłumnie odwiedzają mieszkańcy.

Inwazja porywaczy ciał (Invasion of the Body Snatchers), książka i filmy – 1954, 1956, 1978

Powieść Jacka Finneya wyznaczyła standardy dla wszelkich historii o opętanych mieszkańcach miasteczka. Pisząc opętanych, mam na myśli przejętych we władanie jakichś istot lub sił, bezwolnych, niebędących już sobą. Ten motyw był jednym z najważniejszych w fabule 3. sezonu. Inwazja porywaczy ciał została przeniesiona na ekran przez Dona Siegela w 1956 roku, a później w 1978 przez  Philipa Kaufmana.

Obie filmowe wersje mogły wpłynąć na sposób, w jaki ukazano „złupionych” mieszkańców Hawkins. Widzieliśmy w zasadzie normalnie wyglądających ludzi, którzy zdawali się nie panować nad swoimi działaniami. Po bliższym przyjrzeniu się wychodziło na jaw, że coś jest z nimi nie tak. Czuło się tę przerażającą obcość, wrogość i chłód. Heather Holloway, Bruce Lowe i inne opętane postacie zachowywały się w sposób przywodzący na myśl to, jak w filmie Kaufmana kosmici próbowali upodobnić się do osób, nad którymi przejęli kontrolę.  

Cmentarna szychta (Graveyard Shift) – 1970

W 3. sezonie Stranger Things znajdziemy też odwołanie do opowiadania Stephena Kinga. Cmentarną szychtę opublikowano po raz pierwszy w czasopiśmie Cavalier, a później w zbiorze opowiadań pisarza zatytułowanym Nocna zmiana. Tym, co straszy i obrzydza w opowiadaniu Kinga, są tysiące szczurów żyjących, popiskujących i wciąż rozmnażających się w opuszczonym zakładzie włókienniczym. Przed lekturą nie bałam się gryzoni. Po niej… zaczęłam patrzeć podejrzliwie na wszystko, co ma przypominający dżdżownicę ogonek. Ujęcie ze szczurami pędzącymi do zakładu obróbki stali Brimborn w pierwszym odcinku ST najprawdopodobniej przywołuje historię opowiedzianą przez Kinga.

Mucha (The Fly) – 1986

W 3. sezonie Dufferowie zdają się hołdować twórczości Davida Cronenberga, przede wszystkim Musze (remake’owi arcyważnego dzieła z 1958 roku). Podobnie jak w filmach mistrza body horroru, w serialu Netflixa możemy zobaczyć proces przemieniania się czegoś w groteskową, wstrętną, okaleczoną istotę. Kiedy szczury z Hawkins przekształcają się w poruszający się zlepek krwi i wnętrzności (o fuj, mam nadzieję, że nic teraz nie jecie), obserwujemy zjawisko rodem z kina Cronenberga. Również momenty, w których Billy i pani Discoll zaczęli ujawniać fizyczne symptomy tego, że Łupieżca zamieszkuje ich ciała, nieco przypominają transformację doktora Setha Brundle’a (Jeff Goldblum) z Muchy.

A teraz pora na trochę obrazków.

Ładny Jeff Goldblum

Ciach. Już nie.

Urocza pani Discoll

Tutaj już nie za bardzo.  

Wściekłość (Rabid) – 1977

Skoro już jesteśmy przy Cronenbergu i straciliśmy apetyt na kilka dni, pora na kolejne odwołanie do twórczości tego reżysera. Wątek Billy’ego, polegający na przejęciu jego ciała przez obcy byt tuż po wypadku samochodowym, przypomina losy Rose (Marilyn Chambers) z filmu Wściekłość. Tak jak chłopak rozprzestrzeniała ona coś w rodzaju infekcji, która zamieniała jej ofiary w agresywne, żądne krwi kreatury i narażała przez to ludzi na ataki ze strony ich najbliższych. Pamiętamy mocną scenę ataku Heather na jej rodziców. U Cronenberga zamiast samochodu był motocykl, co nieco utrudnia odczytanie tego popkulturowego cytatu w Stranger Things.

Christine, powieść i film – 1983

Pozostając w temacie motoryzacji, przejdźmy do następnego nawiązania. Motyw samochodu-zabójcy bracia Duffer zaczerpnęli z książki Stephena Kinga, Christine. Z kolei wszystkie ujęcia na reflektory świecące złowieszczo w ciemności lub te, w których pojazd zdaje się być czymś ożywionym, odsyłają do filmowej adaptacji powieści w reżyserii Johna Carpentera.

Coś (The Thing) – 1982

A ‘propos Carpentera. Wiemy od 1. sezonu, że Mike ze Stranger Things jest fanem jego filmu pt. Coś. W piwnicy Wheelerów wisi plakat The Thing. Oczywiste odwołania do arcydzieła kina grozy znajdziemy też w najnowszej odsłonie serialu. Lucas próbował na przykładzie filmu Carpentera i jego wcześniejszej wersji z 1951 roku udowodnić wyższość napoju New Coke nad starą colą. Poza tym ciała Billy’ego i innych mieszkańców Hawkins są przejmowane siłą przez istotę podobną do kosmitów z horroru sci-fi Coś.

Terminator (The Terminator) – 1984

Radziecki Terminator. Tego nawiązania nie da się przeoczyć. Kwadratowa szczęka, beznamiętny wyraz twarzy, sztywny sposób poruszania się, małomówność. Rosyjski zabójca, jeżdżący na motocyklu i próbujący pozbyć się Hoppera, to odwzorowany 1:1 bohater grany przez Arnolda Schwarzeneggera w sławnym filmie Jamesa Camerona. Podobieństwo jest uderzające.

Obcy (Alien) – 1979

Jeśli widzieliście kosmiczny horror Ridleya Scotta, pewnie zauważyliście, że sposób, w jaki Łupieżca Umysłów łapie twarze ludzi, by przejąć ich ciała, jest wyjątkowo podobny do ataku Xenomorpha. Takiego przytulania twarzy sobie nikt nie życzy. Brrr.

Ponadto zapluta szczęka blisko twarzy Nancy…

To dokładne odzwierciedlenie tej ikonicznej sceny, akurat z Alien 3, nie z pierwszej części:

Substancja (The Stuff) – 1985

Kosmici tacy jak w Obcym wyglądają przerażająco. Niektórzy przybysze z kosmosu prezentują się za to całkiem niegroźnie, wręcz smakowicie. W filmie The Stuff kosmitą jest… jogurt. Tak samo, jak w tym horrorze pełnym czarnego humoru, w Stranger Things 3 mamy do czynienia z substancją, która żyje, pełza i zamienia zwyczajnych ludzi w bezmózgie kreatury.

Plazma (The Blob) – 1988

Ohydna, galaretowata masa kojarzy się też z innym filmem o pełzającym zabójcy. Substancja tworząca Łupieżcę, w której składzie można znaleźć szczątki szczurów, ludzi i pewnie śladowe ilości orzechów arachidowych, przypomina bulgoczącą istotę z filmu The Blob.

Szczęki (Jaws) – 1975

Skorumpowany, chciwy burmistrz Larry Kline, gotowy ryzykować życie mieszkańców miasteczka dla pieniędzy, jest nieco zmodyfikowaną wersją burmistrza Larry’ego Vaughna. Polityk z filmu o rekinie-zabójcy nie chciał zamykać plaż na wyspie Amity. Do Szczęk nawiązują też dekoracje z 4 lipca i stwierdzenie pijanego Hoppera: „Mogę zrobić wszystko, co chcę. Jestem szefem policji”.

Powrót do przyszłości (Back to the Future) – 1985

Film miał premierę 3 lipca 1985, czyli w tym samym tygodniu, w którym dzieje się akcja 3. sezonu Stranger Things. Powrót do przyszłości w 7. odcinku oglądali bohaterowie, ukrywając się przed złolami w zatłoczonej sali kinowej.

Karate Kid (The Karate Kid) – 1984

W numerze magazynu „SuperTeen”, który przegląda Nastka w 3. odcinku, pojawił się nie kto inny, jak idol nastolatek w latach 80., Ralph Macchio, odtwórca roli tytułowego Karate Kida. Poza tym w 5. epizodzie Lucas bawi się bandaną zawiązaną wokół głowy. Jego look zdecydowanie przypomina styl Daniela-sana z kultowego filmu

Magnum (Magnum, P.I.) – 1980-1988

Jim Hopper oglądał ten serialowy hit i silnie się nim inspirował, nieco odświeżając swoją garderobę. Hawajskie przygody i ubiory bohatera Magnum granego przez Toma Sellecka skłoniły policjanta z Hawkins do noszenia „supernowoczesnego” stroju przez większość sezonu. Trzeba przyznać, że najlepszy gliniarz i ojciec pod słońcem fenomenalnie prezentował się w jeansach i kolorowej koszuli. Tom Selleck byłby dumny!

Policjanci z Miami (Miami Vice) – 1984-1989

Hopper wspomniał o serialu w finale sezonu. Gdy Joyce zaprosiła go na randkę, bohater odpowiedział, że w piątkowe wieczory ogląda Miami Vice z Nastką. Jak słodko!

Seria filmów o Johnie Rambo – 1982, 1985

Alexei nazwał Hoppera „grubym Rambo” („Fat Rambo”). To chyba był komplement.

Gry wojenne (WarGames) – 1983

Zasada ustanowiona przez Rosjan, by upewnić się, że brama do Upside Down nie zostanie otwarta ani zamknięta bez obecności co najmniej dwóch osób, które przekręcą dwa klucze, przywodzi na myśl scenę z wielokrotnie nagradzanej opowieści o hakerze. Młody spec od komputerów przez przypadek włamał się do wojskowego systemu operacyjnego. W filmie Gry Wojenne dwóch żołnierzy musi jednocześnie obróć dwa klucze, aby wystrzelić pocisk. Oczywiście w Stranger Things Joyce ostatecznie wymyśliła sposób na obejście tego systemu bezpieczeństwa.

Czerwony świt (Red Dawn) – 1984

Film akcji Johna Miliusa o zimnej wojnie opowiada o rosyjskiej inwazji na Amerykę Środkową. Bez wątpienia miał tematyczny wpływ na 3. sezon, biorąc pod uwagę radziecki wątek. Poza tym Dustin, po dotarciu do podziemnej kryjówki Złych Komunistów, mruknął pod nosem „Czerwony świt”, a zatem wypowiedział tytuł wspomnianego filmu.

Lśnienie (The Shining) – 1980

W 3. sezonie Stranger Things aż roi się od nawiązań do niezapomnianego działa Stanleya Kubricka. Moment, w którym Billy uderza w szklane okienko drzwi sauny i próbuje zaatakować Max, przypomina słynną scenę Jack Nicholson vs Drzwi. Podobno Dufferowie powiedzieli nawet Dacre’owi Montgomery’emu, obsadzając go w roli antagonisty, że potrzebują w serialu właśnie takiego złoczyńcy, jak Jack Torrance.

https://www.youtube.com/watch?v=uEaXvfQiP6g

Kolejna scena z drzwiami a’la Lśnienie pojawiła się wtedy, gdy złupiony redaktor Bruce, w pogoni za nastolatkami, uderza w szybę, chcąc wedrzeć się do szpitalnego pokoju i wita Nancy i Jonathana groźnie brzmiącym „Cześć”. Przerażający sposób, w jaki bohater wypowiedział to słowo, przywodzi na myśl pamiętne „Here’s Johnny!”. Bruce, goniąc Nancy po szpitalu, woła ją po imieniu, co przypomina polowanie Jacka na Wendy (Shelley Duvall) w hotelu Panorama.

Kiedy Nastka próbuje dowiedzieć się, co stało się z Heather, używając telepatycznych mocy, sposób, w jaki czerwone drzwi do domu zaginionej ratowniczki materializują się w wizji, kojarzy się z wywołującą ciarki sceną z krwią wypływającą z windy w Lśnieniu.

My Little Pony – od 1981

Do popularnej franczyzy medialnej i linii zabawek odwołał się Dustin, próbując udowodnić, że Erica jest nerdem. Opowiadał o fandomie tak szczegółowo, że prawdopodobnie zdradził się z tym, że sam do niego należy…

Indiana Jones i Świątynia Zagłady (Indiana Jones and the Temple of Doom) – 1984

Kiedy Erica przygotowywała się do przepełznięcia przez szyby wentylacyjne Starcourt Mall,  wspomniała, że tajna kwatera Rosjan może być zabezpieczona pułapkami, takimi jak kolce w ścianie. Prawdopodobnie wpadła na ten pomysł, widząc Indianę Jonesa (Harrison Ford) prawie kończącego swój bohaterski żywot w pomieszczeniu chronionym właśnie taką przeszkodą dla niechcianych gości.

Wonder Woman

https://www.youtube.com/watch?v=lM0qdYfoIyk

Max wprowadziła Nastkę w świat komiksów „Wonder Woman” na początku 4. odcinka, opowiadając jej o księżniczce Dianie i jej życiu wśród wojowniczych Amazonek.

W krzywym zwierciadle: Wakacje (National Lampoon’s Vacation) – 1983

„Griswold Family” to nazwa, jaką Dustin nadał grupie złożonej z Jedenastki, Mike’a, Willa, Lucasa, Maxa, Nancy i Jonathana w finale sezonu. Nawiązał w ten sposób do jednej z najpopularniejszych komedii lat 80. Serialowi Griswoldowie mieli znacznie więcej szczęścia niż klan filmowych nieudaczników.

Niekończąca się opowieść (The Neverending Story) – 1984

Scena, w której Dustin i Suzie wspólnie śpiewają piosenkę z uwielbianego przez pokolenia widzów filmu fantasy, jest przepięknym podsumowaniem tego, czym Stranger Things dzieli się ze swoimi fanami – miłością do lat 80., nerdów, wyobraźni, a przede wszystkim, podkreślaniem roli przyjaźni.

Łapcie za chusteczki, przeżyjmy to jeszcze raz!

https://www.youtube.com/watch?v=WWtEuNuNzQo

A teraz przyszła pora na odwołania i easter eggi dla szczególnie spostrzegawczych widzów. Nie zauważyłam ich, nawet jeśli znałam film, do którego nawiązują. Znaleźli je za to inni fani Stranger Things. Poniżej wypisałam te najciekawsze.

Stań przy mnie (Stand by Me) – 1986

W jednej ze scen Stań przy mnie, świetnej adaptacji opowiadania Stephena Kinga pt. Ciało, Gordie (Wil Wheaton) mówił o tym, jak David Hogan (Andy Lindberg) — a.k.a. Lard-Ass – brał udział w konkursie jedzenia ciasta. Biorąc pod uwagę, że bracia Duffer wyjątkowo często nawiązują do twórczości pisarza z Maine (i do przenoszenia jej na ekran), nieprzypadkowe wydaje się to, że Billy, wrzeszcząc na chłopca, którego przyłapał na bieganiu przy basenie, nazwał go właśnie lard-assem.

Martwa strefa (The Dead Zone) – 1983

Nawiązanie do filmu Cronenberga (i książkowego pierwowzoru Stephena Kinga) dotyczy wizji Jedenastki. Chociaż dziewczyna widzi, co się dzieje obecnie, a nie przyszłość, obrazy te mają wiele wspólnego z przeczuciami, które Johnny z Martwej strefy (Christopher Walken) zaczyna mieć po przebudzeniu się ze śpiączki. Obie postacie czują, że inni są w niebezpieczeństwie, używając swoich niezwykłych mocy, a następnie próbują im w jakiś sposób pomóc.

To już wszystkie odszukane lub sprawdzone przeze mnie popkulturowe odniesienia w 3. sezonie Stranger Things. Jeżeli znaleźliście kolejne, dajcie znać w komentarzach!

Warto pamiętać, że serial braci Duffer nie jest tylko zlepkiem cytatów. Twórcy włączyli je do  opowiadanej historii w umiejętny i nieprzytłaczający sposób. Jedne z nawiązań są przekazane bezpośrednio, innych trzeba uważnie szukać. Żeby je rozpoznać, konieczna okaże się znajomość kina, literatury czy muzyki lat 70. i 80. Ważna będzie też spostrzegawczość, a cenne – podpowiedzi innych widzów. Uzbrojeni w to wszystko możecie wyruszać na poszukiwanie skarbów kadrów – tych podejrzanie znajomych i mniej znanych, ale wciąż interesujących, bo dokładnie przemyślanych przez twórców serialu.

Na dziś to już wszystko, niebawem znów cofniemy się w czasie, wracając do nawiązań w 2. sezonie Stranger Things!

Dear Reader, do you copy? ?Mam nadzieję! Do następnego!